Of je nu een enthousiaste fotograaf bent of een beginner, je moet vertrouwd raken met camerasensoren. Ontdek de nuances tussen full-frame, APS-C, medium-format, Four Thirds sensoren en andere sensortypen. U krijgt waardevolle informatie om weloverwogen keuzes te maken en ervoor te zorgen dat uw fotografische inspanningen vergezeld gaan van de kennis die u nodig hebt om de perfecte opname te maken.
In de fotografie hebben we het vaak over diafragma, sluitertijd en ISO omdat het niet mogelijk is om voor elke foto dezelfde camera-instellingen te gebruiken. Soms begrijpen we dat specifieke parameters het meest effectief zijn voor een bepaald type fotografie. Deze suggesties zijn echter slechts richtlijnen, geen absolute waarheden. We moeten de camera-instellingen altijd aanpassen op basis van de werkelijke omstandigheden, verschillende dingen uitproberen en ons gaandeweg aanpassen. En ook al hebben velen gehoord over diafragma, slechts weinig fotografen begrijpen echt wat het irisdiafragma is en hoe het hun foto’s beïnvloedt.
Wat is het diafragma?
Het irisdiafragma is een onderdeel van optische apparaten, zoals camera’s en microscopen, dat de hoeveelheid licht regelt die het apparaat binnenkomt. Het irisdiafragma bestaat uit overlappende bladen en heeft een centrale opening waarvan de diameter kan worden aangepast. Het lijkt op het menselijk oog, waarbij de iris als diafragma dient en de pupil als opening. De opening in het diafragma staat bekend als het diafragma. Zoals we zullen zien, is dit echter niet hetzelfde diafragma dat we in de fotografie gebruiken.
Waar zit het irisdiafragma op een camera?
Het irisdiafragma op een camera bevindt zich meestal in de lens, achter het voorste element. Daarom wordt het beschouwd als een onderdeel van de lens in plaats van de camerabehuizing, ook al worden de aanpassingen gemaakt vanaf de camera.
De diameter van de opening wordt gemanipuleerd door de overlap van de lamellen van het diafragma te regelen. Daarom is het diafragma van een irisdiafragma inherent niet perfect cirkelvormig, ook al streven fabrikanten naar een cirkelvorm.
Het irisdiafragma is van groot belang in de fotografie en optica vanwege zijn veelzijdige functies.
Waarom is het irisdiafragma belangrijk?
Ten eerste speelt het irisdiafragma een centrale rol in fotografie door de hoeveelheid licht te regelen die de camera binnenkomt, wat essentieel is voor het maken van een goed belichte foto. Door de grootte van de opening te manipuleren, regelt dit onderdeel hoeveel licht de sensor bereikt, waardoor foto’s met verschillende helderheidsniveaus kunnen worden gemaakt. De veelzijdigheid van het irisdiafragma, vooral bij gebruik van een groot diafragma, is voordelig in situaties met weinig licht. Deze functie elimineert de noodzaak voor aanzienlijke aanpassingen aan de sluitertijd of ISO-waarden, waardoor problemen zoals bewegingsonscherpte en ongewenste ISO-ruis in de uiteindelijke foto worden voorkomen.
Naast lichtregeling beïnvloedt het irisdiafragma de scherptediepte in een foto. Door de grootte van het diafragma aan te passen, kunnen fotografen bepalen hoeveel van de foto scherp is, waardoor creatieve expressie en artistieke visie mogelijk worden. Een groter diafragma resulteert in een kleinere scherptediepte, waardoor een onscherpe achtergrond ontstaat en een klein brandpunt wordt benadrukt, terwijl een kleiner diafragma de scherptediepte vergroot en een groter deel van het kader scherp houdt.
De scherptediepte wordt niet alleen beïnvloed door de brandpuntsafstand van het objectief en de afstand tussen de camera en het onderwerp, maar ook aanzienlijk door de constructie van het irisdiafragma als je streeft naar een kleine scherptediepte en een bokeh-effect.
Het irisdiafragma speelt ook een rol bij het beïnvloeden van de helderheid die wordt waargenomen door de optische zoeker, het optreden van vignettering of chromatische aberratie en het beïnvloeden van de scherpte, het contrast en de kleurverzadiging van het beeld.
In wezen is het irisdiafragma een fundamenteel onderdeel waarmee fotografen de belichting kunnen regelen, de scherptediepte kunnen bepalen en kunnen bijdragen aan de algehele kwaliteit en veelzijdigheid van de vastgelegde beelden.
Wat gebeurt er als je het irisdiafragma aanpast?
Wanneer je het diafragma van een lens aanpast, activeer je een mechanisme dat de irisdiafragmalamellen verstelt, waardoor de opening breder of smaller wordt. Deze actie bepaalt de hoeveelheid licht die de camera binnenkomt en beïnvloedt de helderheid van het resulterende beeld op de sensor. In wezen laat een groter diafragma meer licht door, wat resulteert in een helderder beeld, terwijl een kleiner diafragma het licht beperkt, wat leidt tot een donkerdere foto.
De aanpassing van het diafragma is beperkt tot specifieke, vooraf gedefinieerde stappen. Het is niet mogelijk om het irisdiafragma volledig te sluiten, omdat dan al het licht de sensor niet zou bereiken, waardoor de camera geen foto zou kunnen maken. Op dezelfde manier kunnen de irisdiafragma lamellen niet verder worden geopend dan de fysieke beperkingen die door hun constructie worden bepaald.
Toch verschilt wat wij in de fotografie diafragma noemen van het diafragma van het irisdiafragma. Hoewel deze concepten met elkaar in verband staan, duiden ze verschillende elementen aan en gebruiken ze verschillende meeteenheden. Het diafragma van de lens geeft de hoeveelheid licht aan die door de lens valt bij een bepaalde brandpuntsafstand, gemeten in f-stops of f-getallen. Aan de andere kant verwijst de opening van het irisdiafragma naar de fysieke opening in het diafragma, vaak het effectieve diafragma genoemd, met een diameter gemeten in millimeters.
Hoe werken de f-stops?
F-stops, ook bekend als f-nummers of diafragmawaarden, zijn een gestandaardiseerd systeem dat wordt gebruikt om de grootte van het diafragma in een cameralens te meten en uit te drukken. Voor de meeste lenzen variëren f-stops tussen f/1.4 en f/22. Om de hoeveelheid licht die de lens binnenkomt te regelen door het irisdiafragma te manipuleren, moet je het diafragma van de lens aanpassen.
Het verband tussen de f-stop en het diafragma van het irisdiafragma wordt gekenmerkt door een omgekeerde evenredigheid.
Als je het irisdiafragma wijder wilt maken, kies dan een kleiner diafragmagetal. Omgekeerd, als je het irisdiafragma smaller wilt maken, kies je een groter f-stop nummer.
Bijvoorbeeld, met een 90mm lens bij f/1.4 is de diameter van het diafragma 64.3mm. Bij f/2 is de diameter van het diafragma 45 mm en bij f/22 is de diameter van het diafragma 4,1 mm.
En hoe zit het met de f-stop-schaal?
Het is echter niet nodig om de diameter of het oppervlak van het diafragma van het irisdiafragma te berekenen om de hoeveelheid licht te bepalen die door de lens valt. Om dit proces te vereenvoudigen, gebruiken lenzenfabrikanten een f-stop schaal die de hoeveelheid licht bij elke stap met de helft vermindert. Met behulp van de wiskundige eigenschappen van de vierkantswortel van 2 wordt deze f-stopschaal als volgt weergegeven: f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22. Als je van f/1.4 naar f/22 gaat, resulteert elke stap in een halvering van de hoeveelheid licht die de lens binnenkomt.
De f-stop schaal is meestal gegraveerd op de lens, vooral op oudere modellen, met een kleine stip die de huidige selectie aangeeft. Het maximale diafragma van een lens wordt vaak aangegeven in de naam van de lens, zoals te zien is in voorbeelden als “FUJINON GF80mm F1.7 R WR”.
Daarom is het basisprincipe bij het werken met f-stops dat een volledige stop ofwel een verdubbeling of halvering van de hoeveelheid licht die de lens binnenkomt, inhoudt. Dit concept komt overeen met sluitertijden, waarbij elke stap een verdubbeling of halvering inhoudt (bijv. 1/125, 1/250, 1/500, enz.). Een sluitertijd die twee keer zo snel is, halveert het licht, terwijl een sluitertijd die twee keer zo langzaam is, het licht verdubbelt. Als het dus de bedoeling is om de sluitertijd met een bepaald aantal stappen te verlengen met behoud van de belichting, moet een groter diafragma worden ingesteld met hetzelfde aantal stappen.
Door het irisdiafragma aan te passen kun je een bokeh-effect creëren.
Wat is “Bokeh”?
Bokeh verwijst naar de esthetische kwaliteit van de onscherpe delen in een foto, met name de manier waarop de onscherpe lichtpunten verschijnen. Het wordt gekenmerkt door een aangename en vaak zachte weergave van deze onscherpe punten, die een vloeiende en soms cirkelvormige vorm kunnen aannemen. Bokeh wordt vaak geassocieerd met het creëren van een visueel aantrekkelijke achtergrondonscherpte die het hoofdonderwerp op de voorgrond versterkt. Het bereiken van een gewenst bokeh-effect is vaak gerelateerd aan een kleine scherptediepte, kleine lichtbronnen of highlights in het onscherpe gebied en een irisdiafragma van hoge kwaliteit.
Het bokeh-effect berust op een optisch fenomeen dat bekend staat als de verwarringcirkel. In essentie geeft de verwarringcirkel aan dat lichtpunten in onscherpe gebieden de vorm aannemen van het diafragma van het irisdiafragma. Bijgevolg kunnen ze, in plaats van als standaardpunten te verschijnen, vormen aannemen zoals heptagons of andere veelhoekige vormen. Het populairste en meest gewaardeerde bokeh-effect heeft echter cirkelvormige vormen.
Objectieffabrikanten streven naar cirkelvormige diafragma’s door irisdiafragmabladen met gebogen randen te gebruiken. Maar zelfs met gebogen lamellen is het cirkelvormige bokeh-effect het meest prominent bij grotere diafragmaopeningen.
Om een consistent vloeiend cirkelvormig bokeh te krijgen, zelfs bij kleinere diafragmaopeningen, is een effectieve aanpak om het aantal lamellen te vergroten, bijvoorbeeld met 11, 12 of 15 lamellen.
Om de opstelling te optimaliseren voor een prachtig bokeh-effect, is het ideaal om een telelens van hoge kwaliteit te gebruiken met veel irisdiafragmalamellen en een groot maximaal diafragma. Bovendien moet het achtergrondlandschap lichtpunten bevatten die zich ver achter het brandpuntsvlak bevinden. Deze combinatie draagt bij aan een visueel aantrekkelijk en vloeiend bokeh-effect in de gemaakte foto’s.
Wat kunnen we concluderen?
Het irisdiafragma speelt een cruciale rol in een lens en heeft invloed op de belichting, compositie en algehele fotokwaliteit. Het irisdiafragma regelt het diafragma en de diafragmaopening van het objectief en beïnvloedt aspecten zoals de helderheid van de foto, de scherptediepte en het bokeh-effect. Als je de werking van het irisdiafragma begrijpt, kun je weloverwogen keuzes maken bij het selecteren van een lens, het diafragma zowel technisch als creatief gebruiken en hoogwaardige, onderscheidende foto’s maken.
Leer en begrijp de optica, mechanica en wiskunde van een camera; het is een betrouwbare manier om beter te worden. Zo kun je je camera effectief gebruiken zonder alle instellingen en parameters uit je hoofd te hoeven leren.
